Przed-czucie innej Nordaty

[Andrzej Ordyński 463]

Nordata istnieje nie tyle w teraźniejszości, co w dążeniu do przyszłości, w owym drżeniu, które możemy nazwać przed-czuciem. Nordata nigdy nie była krainą stabilnych kształtów, choć wielu próbowało ją taką uczynić. Historia najambitniejszych projektów przeszłości, takich jak Republika Bialeńska i I Federacja Nordacka, to zapis nieustannych prób pogodzenia dwóch pragnień: stabilności i spontaniczności, trwałości i wolności. Stabilność i trwałość potrzebują struktur, spontaniczność i wolność – ich rozluźnienia.

Każda z dawnych konstrukcji politycznych obiecywała harmonię, lecz w istocie była jedynie krótkim rozejmem między sprzecznościami. Gdy zwyciężała stabilność, Nordata pogrążała się w bezruchu, w którym życie powoli gasło. Gdy górę brała wolność, pojawiał się chaos, który pożerał własne możliwości. W ten sposób Nordata nauczyła się, że jej bycie nie może polegać na ostatecznym, logocentrycznym rozwiązaniu, lecz musi zachować zdolność do przeobrażeń.

Dzisiejszy spór o jej przyszłość, którego wyrazem jest obecna rywalizacja między konserwatystami, reformatorami i innonordaciarzami, jest jedynie nowym wcieleniem tego samego pytania: czy istnieje porządek, który nie tłumi ruchu, i czy możliwy jest ruch, który nie niszczy porządku? Próby odpowiedzi wciąż nawracają do pokusy hegemonii, jakby władza mogła ocalić to, czego władza nie stworzyła. Ale Nordata nie potrzebuje hegemonów i katechonów. Potrzebuje odwagi, by spojrzeć poza logikę zwykłego państwa, ku konfiguracjom, których jeszcze nie znamy.

Państwo, jeśli ma istnieć, musi przyjąć rolę skromniejszą: być parawanem, a nie murami twierdzy. Ma chronić wolność, a nie ją pożerać. Nordata wymaga struktur, ale takich, które wiedzą, że są tymczasowe. Wymaga praw, które rozumieją własną względność. W przeciwnym razie zamieni się w to, przed czym uciekła: w mechanizm trwania bez życia, w powtórkę ze Starego Mikroświata. 

Dlatego myśląc o przyszłości Nordaty, trzeba wyjść poza dychotomię anarchii i tyranii. Niezbędna jest synteza – nie w sensie kompromisu, lecz jako rytm: stabilność, która daje grunt, i zmienność, która przynosi oddech. Nordata będzie istnieć tylko tak długo, jak długo potrafi trwać w napięciu między tym, co znane, a tym, co jeszcze nie nadeszło. To napięcie jest jej losem – i jej szansą.

Inna Nordata nie jest projektem alternatywnego logosu, czego zdają się oczekiwać niektórzy jej krytycy. Nie chodzi w niej o nową doktrynę ani o zamianę jednego centrum na inne. Inna Nordata jest raczej wyrazem otwartości na to, co jeszcze znajduje się za horyzontem, na możliwości, które nie dają się dziś ująć w schematy. Każda próba zamknięcia jej w definicji jest sprzeczna z jej sensem, bo oznaczałaby powrót do logiki statyczności, którą pragnie przezwyciężyć.

Obecna konfiguracja Nordaty nie jest ostatnią i nie może być zakonserwowana. Jest tylko jedną z wielu, które przeminą, jak przeminęły wszystkie przed nią. Nordaciarze byli wcześniej i będą później – bo Nordata to nie forma formans, lecz forma formata, kształtująca się nieustanie poprzez działania, wyobrażenia i dyskusje, które rodzą się z procesu dziejowego, wymykającego się rozumieniu polityków. A dzieje nigdy nie trwają w bezruchu. Nordata jest zanurzona w swojej dziejowości i dlatego nie może być statyczna. Każda próba jej unieruchomienia jest w gruncie rzeczy próbą jej unicestwienia.

Wizja Innej Nordaty potrzebuje nie tyle ludzi stawiających tezy na temat jej bytu, ile tych, którzy odważą się postawić pytanie: czym jest prawdziwe bycie Nordaty? To pytanie nie ma łatwej odpowiedzi, bo nie prowadzi do jednego modelu, lecz do nieustannego ruchu myśli. Prawdziwa Nordata rodzi się w tym wysiłku pytania – w gotowości do kwestionowania własnych przyzwyczajeń, w świadomości, że to, co dziś uchodzi za oczywiste, jutro może stać się przeszkodą.

Być może to właśnie jest istota nordackiego przed-czucia: świadomość, że przyszłość jest otwarta i że żadne prawo, żadna instytucja, żadna hegemonia nie wyczerpie możliwości, jakie kryją się w przestrzeni tego kontynentu. Inna Nordata nie jest obietnicą raju ani programem politycznym - jest postawą – zgodą na to, by horyzont nigdy się nie domknął.

Edytowane 23 Sierpnia przez Andrzej Ordyński